Jakie komendy są najczęściej używane w terminalu Linux?

Najczęściej używane komendy w terminalu Linux to fundament sprawnej pracy z tym systemem. Poniżej znajdziesz rozbudowany poradnik prezentujący kluczowe polecenia oraz instrukcje krok po kroku – od podstaw po bardziej zaawansowane sytuacje. Każde polecenie jest wyjaśnione z przykładami użycia i ważnymi uwagami.

1. Przeglądanie i poruszanie się po katalogach

• pwd
  Wyświetla pełną ścieżkę do bieżącego katalogu (folderu).

 pwd 

Wynik np.: /home/nazwa_uzytkownika.

• ls
  Wyświetla listę plików i katalogów w bieżącym katalogu.

 ls 

Parametry:

• -l – szczegółowe informacje (rozmiar, prawa, daty)
• -a – również pliki ukryte
• -t – sortowanie wg daty modyfikacji
  Przykład:

 ls -alt 

• cd
  Służy do zmiany katalogu.

 cd NAZWA_KATALOGU cd .. # wyjście do katalogu nadrzędnego cd ~ # przejście do katalogu domowego użytkownika 

Przykład:

 cd Dokumenty cd .. cd ~ 

2. Zarządzanie plikami i katalogami

• cp
  Kopiuje pliki lub katalogi.

 cp plik.txt /ścieżka/docelowa cp -r katalog/ /ścieżka/docelowa # rekurencyjnie (dla katalogów) 

• mv
  Przenosi lub zmienia nazwę pliku/katalogu.

 mv stary.txt nowy.txt mv plik.txt /nowa/sciezka/ 

• rm
  Usuwa pliki lub katalogi.

 rm plik.txt rm -r katalog/ # usuwa katalogi rekurencyjnie 

Uwaga: Komenda nie pyta o potwierdzenie!

• mkdir
  Tworzy nowy katalog.

 mkdir nowy_katalog 

• rmdir
  Usuwa pusty katalog.

 rmdir pusty_katalog 

3. Informacje o systemie i użytkowniku

• whoami
  Wyświetla nazwę bieżącego użytkownika.

 whoami 

• who
  Pokazuje listę wszystkich zalogowanych użytkowników.

 who 

• adduser
  Dodaje nowego użytkownika (wymagane uprawnienia administratora).

 sudo adduser nowy_uzytkownik 

• passwd
  Pozwala zmienić hasło konta.

 passwd # zmiana hasła bieżącego użytkownika sudo passwd inny_uzytkownik 

• logout
  Wylogowuje z obecnej sesji terminala.

 logout 

4. Edycja plików tekstowych

• nano
  Intuicyjny edytor tekstowy dostępny w większości dystrybucji.

 nano plik.txt 

Poruszanie się po nano:

• Ctrl+X – wyjście z edytora

• Ctrl+O – zapisz zmiany

• Ctrl+K/U – wytnij/wklej linię

• man
  Wyświetla manual (dokumentację) komendy.

 man NAZWA_POLECENIA 

Przykład:

 man ls 

5. Zarządzanie uprawnieniami

• chmod
  Zmienia prawa dostępu do pliku/katalogu.

 chmod 755 plik.sh chmod +x plik.sh # dodaje prawo do uruchamiania 

• chown
  Zmiana właściciela pliku/katalogu (uprawnienia administratora).

 sudo chown nowy_uzytkownik plik.txt 

6. Praca z wyszukiwaniem i filtracją

• find
  Służy do wyszukiwania plików/katalogów wg wzorca.

 find /ścieżka -name "*.txt" 

• grep
  Wyszukuje ciąg tekstowy w plikach.

 grep "szukana_fraza" plik.txt grep -r "szukana_fraza" katalog/ 

7. Podstawowe polecenia sieciowe

• ifconfig
  Wyświetla konfigurację interfejsów sieciowych (może wymagać instalacji pakietu net-tools).

 ifconfig -a 

• ping
  Sprawdza łączność z innym komputerem/serwerem.

 ping google.com 

• curl
  Pobiera zawartość URL (strony www, pliki, API).

 curl ifconfig.me # wyświetli adres IP komputera 

8. Dodatkowe często używane komendy

• df -h
  Pokazuje użycie przestrzeni dyskowej.

 df -h 

• top
  Wyświetla listę aktywnych procesów i ich zużycie zasobów.

 top 

• ps aux
  Szczegółowy spis działających procesów.

 ps aux 

9. Automatyzacja i praca z plikami

• tar
  Tworzy i rozpakowuje archiwa.

 tar -cvzf archiwum.tar.gz katalog/ tar -xvzf archiwum.tar.gz 

• wget
  Pobiera pliki z Internetu.

 wget https://adres.pl/plik.zip 

10. Pomoc i bezpieczne testowanie

• man
  Każda komenda ma wbudowaną dokumentację.
  Przykład:

 man rm 

• Komendy testowe bez skutków ubocznych
• echo "tekst" – wyświetla podany tekst
• touch plik.txt – tworzy pusty plik

Kluczowe wskazówki

• Komendy rozróżniają małe i duże litery.
• Do łączenia wielu komend używaj && lub ;.
• Aby anulować działanie komendy naciśnij Ctrl+C.
• Zawsze zachowuj ostrożność przy poleceniach typu rm -r!

Ten poradnik umożliwia szybki start, ale zachęcam do systematycznego korzystania z polecenia man oraz własnych eksperymentów na kopiach plików. Terminal jest potężnym narzędziem, które w pracy administratora, programisty lub zaawansowanego użytkownika Linuksa znacząco zwiększa efektywność i kontrolę nad systemem.

Przy pracy na serwerach lub ważnych danych stosuj zasadę ograniczonego zaufania: zanim wykonasz komendę destrukcyjną, dokładnie sprawdź polecenie i ścieżki.