Terminal Ubuntu to potężne narzędzie pozwalające na efektywne zarządzanie systemem, plikami oraz procesami za pomocą poleceń tekstowych. Poniżej znajduje się szczegółowy przewodnik po 40 najczęściej używanych poleceniach terminala wraz z praktycznymi instrukcjami krok po kroku, kluczowymi wyjaśnieniami i przykładami zastosowania – idealny dla osób początkujących i średniozaawansowanych.
Spis treści
pokaż
1. Nawigacja po systemie plików
- pwd – Wyświetla aktualną ścieżkę (“gdzie jesteś”).
pwd - ls – Wyświetla listę plików i katalogów.
ls # podstawowa lista ls -l # lista ze szczegółami ls -a # pokazuje pliki ukryte - cd – Przemieszcza do innego katalogu.
cd Documents # przejdź do katalogu 'Documents' cd .. # wyjdź do katalogu wyżej cd /home/nazwa # przejdź do pełnej ścieżki cd # wróć do katalogu domowego - tree – Wyświetla strukturę katalogów w formie drzewa (może wymagać instalacji:
sudo apt install tree).
tree 2. Zarządzanie plikami i katalogami
- touch – Tworzy nowy plik.
touch plik.txt - mkdir – Tworzy nowy katalog.
mkdir katalog - cp – Kopiuje pliki lub katalogi.
cp plik.txt katalog/ # kopiuj plik do katalogu cp -r katalog1 katalog2 # kopiuj katalog wraz z zawartością - mv – Przenosi lub zmienia nazwę plików/katalogów.
mv plik.txt katalog/ # przenieś plik do katalogu mv stare_imię.txt nowe_imię.txt # zmień nazwę pliku - rm – Usuwa pliki i katalogi (Uwaga! Brak kosza).
rm plik.txt # usuń plik rm -r katalog # usuń katalog i całą zawartość rm -rf katalog # wymuś usunięcie (ostrożnie!) - find – Szuka plików i folderów.
find . -name 'plik.txt' # szukaj pliku w bieżącym katalogu i podkatalogach 3. Przeglądanie zawartości plików
- cat – Wyświetla zawartość plików tekstowych.
cat plik.txt - less lub more – Wyświetla zawartość plików strona po stronie.
less plik.txt more plik.txt - head, tail – Pokazuje początek/koniec pliku.
head plik.txt # początkowe 10 linii head -n 20 plik.txt # początkowe 20 linii tail plik.txt # ostatnie 10 linii tail -f plik.txt # obserwuj na bieżąco ostatnią część pliku 4. Operacje na plikach tekstowych
- nano, vim, gedit – Edytory tekstu; nano jest bardzo prosty.
nano plik.txt vim plik.txt gedit plik.txt # otwiera graficznie - grep – Szuka fraz w plikach.
grep 'szukany_tekst' plik.txt grep -r 'fraza' katalog # przeszuka rekurencyjnie katalog - sort, uniq – Sortuje i filtruje duplikaty.
sort plik.txt sort plik.txt | uniq - wc – Liczy linie, słowa, znaki.
wc -l plik.txt # liczba linii wc -w plik.txt # liczba słów 5. Zarządzanie kompresją i archiwami
- tar – Tworzy/rozpakowuje archiwa.
tar -czvf archiwum.tar.gz katalog/ tar -xzvf archiwum.tar.gz - zip, unzip – Pakowanie i rozpakowywanie plików zip.
zip archiwum.zip plik.txt katalog/ unzip archiwum.zip - gzip/gunzip – Kompresuje/rozpakowuje pliki.
gzip plik.txt gunzip plik.txt.gz 6. Uprawnienia i właściciele plików
- chmod – Zmienia prawa dostępu do plików.
chmod 755 plik.sh chmod +x plik.sh - chown – Zmienia właściciela pliku/katalogu.
sudo chown użytkownik:grupa plik.txt 7. Zarządzanie procesami i monitorowanie systemu
- ps – Wyświetla uruchomione procesy.
ps aux - top, htop – Monitorowanie procesów w czasie rzeczywistym (htop jest czytelniejszy, możesz zainstalować go poleceniem
sudo apt install htop).
top htop - kill – Wysyła sygnał do procesu, by go zakończyć.
kill PID kill -9 PID # wymuszenie zakończenia - bg, fg, jobs – Zarządzanie zadaniami w tle i na pierwszym planie.
ctrl+z # zatrzymaj zadanie bg # przenieś zadanie do tła fg # przywróć na pierwszy plan jobs # lista zadań w tle 8. Zarządzanie użytkownikami
- whoami – Wyświetla nazwę aktualnego użytkownika.
whoami - id – Wyświetla szczegóły konta użytkownika.
id - passwd – Zmienia hasło użytkownika.
passwd 9. Operacje sieciowe
- ping – Sprawdza dostępność hosta.
ping google.com - ifconfig lub ip – Informacje o interfejsach sieciowych.
ifconfig ip addr - wget – Pobiera pliki z internetu.
wget https://adres.pl/plik.zip - curl – Pobiera zawartość/adresy URL.
curl https://strona.pl 10. Pozostałe przydatne polecenia
- df – Informacje o użyciu dysku.
df -h - du – Analiza zajętości dysku przez katalogi/pliki.
du -sh katalog/ - history – Historia używanych poleceń.
history - sudo – Pozwala uruchomić polecenie z uprawnieniami administratora.
sudo polecenie - apt, apt-get – Zarządzanie instalacją pakietów.
sudo apt update sudo apt install nazwa_pakietu sudo apt upgrade - reboot, shutdown – Restart i wyłączenie systemu.
sudo reboot sudo shutdown now Wskazówki
- Wielu poleceniom możesz dodać końcówkę
--helplub wywołaćman NAZWA_POLECENIA, by uzyskać szczegółową dokumentację.
man ls ls --help - Aby przerywać działanie polecenia, użyj skrótu Ctrl+C.
Powodzenia w pracy z terminalem! Te polecenia są fundamentem codziennej pracy z Ubuntu i większością linuksowych systemów.
